قرارداد فرانشیزی

قرارداد فرانشیزی

فرانشیز، یک حالت خاص اعطای مجوز درخصوص حقوق دارایی های فکری و ناملموس است. طی این روش امتیاز علامت تجاری، نام تجاری، فرایند تولید، طرح، حق امتیاز، سراسر تجاری و دانش فنی با ترکیبی خاص به شرکتی اعطا می شود. قرارداد فرانشیزی روشی مشابــه اعطای امتیاز است اما دوره زمانی آن معمــولاً طولانی تــر است. می توان گفت که قرارداد فرانشیزی نوع خاصی از اعطای امتیاز است که در چارچوب آن شرکت امتیاز دهنده دارایی های ناملموس خود مانند دانش فنی، مارک تجاری و فرایند تولید یک محصول را به امتیاز گیرنده می فروشد و در مقابل آن حق امتیاز یا فرانشیزی که عموماً درصدی از سود یا درآمد شرکت گیرنده امتیاز می باشد دریافت می کند. گیرندگان مجوز فرانشیز در حقیقت جدای از شرکت فرانشیزدهنده محسوب می شوند و کارمند آن قلمداد نمی گردند. قرارداد فرانشیزی به عنوان یک استراتژی سال ها بوسیله شرکت مک دونالد که ارائه دهنده کالاها و خدمات رستورانی است به کار رفته است. این شرکت بر بسیاری از جنبه های فعالیت موسسه امتیاز گیرنده از جمله بر فهرست غذا، روش پخت، استخدام کارکنان، طراحی رستوران و انتخاب مکان و موقعیت جغرافیایی آن کنترل اعمال می نماید و در زمینه های تأمین مواد اولیه، آموزش مدیریت و تأمین مالی نیز خدمات لازم را به آن ها ارایه می کند.

 این روش نوعی بازاریابی است که دهنده مجوز فرانشیزی، به شرکت دیگری حق انجام کسب و کاری را با روشی از پیش تعیین شده و در دوره ای خاص در زمانی خاص اعطا می نماید. تعریف مشخص تری نیز توسط آدام و مندلسون ارائه شده که به فرانشیزی به عنوان یک روش بازاریابی با 4 مشخصه می نگرند:

1 ـ رابطه ای قراردادی بین دهنده و گیرنده مجوز فرانشیزی برای برقراری کسب و کاری تحت نام دهنده مجوز.

2 ـ کنترل دهنده مجوز بر روی فرآیندی که گیرنده مجوز طی می کند.

3 ـ فراهم کردن کمک هایی برای گیرنده مخور از سوی دهنده مجوز در اداره کسب و کار چه در آغاز قرارداد و چه در طول مدت آن.

4 ـ کسب و کار گیرنده مجوز، جدا از دهنده مجوز است و سرمایه گذاری و ریسک برعهده گیرنده مجوز می باشد.

در این نوع همکاری مشترک بازرگانی، گیرنده ملزم به رعایت شرایط، استانداردها و نکات مورد نظر امتیاز دهنده بوده و در رابطه با انجام تعهدات او معمولاً سخت گیری بیشتری اعمال می گردد.

ممکن است دهنده مجوز آموزش و تعلیم، تهیه سیستم های عملیاتی و بازاریابی یا تکنولوژیک را بر عهده بگیرد در مقابل گیرنده سرمایه گذاری برای ایجاد عملیات و دانش بازار را فراهم می نماید.

مجوز دهنده درجه ای از کنترل خود بر روی عملیات را حفظ می کند که از این نظر با اعطای مجوز تفاوت دارد. تفاوت دیگر اینست که دوره اعتبار قرارداد فرانشیزی معمولاً طولانی‌تر از دوره اعتبار اعطای مجوز است و معمولاً در بخش خدمات کاربرد دارد زیرا در بخش خدمات کنترل ثبات کیفیت را تعیین می‌نماید. درآمد مجوزدهنده معمولاً از واگذاری حق مالکیت، پرداخت دستمزد مدیریتی و درصدی از سود و درآمد شرکت گیرنده مجوز حاصل می آید.

فرانشیز موفق مستلزم آن است که محصولات و یا خدمات موضوع آن دارای مشخصات متمایز و منحصربه‌فردی باشد. همچنین تقاضا برای محصولات مشمول فرانشیز باید کاملا بین‌المللی بوده و برای مدت طولانی ادامه داشته باشد.

 

دلایل رشد سریع فرانشیزی

استرن و استن ورت دو دلیل عمده برای رشد سریع قراردادهای فرانشیزی در عرصه بازرگانی بین المللی برشمرده‌اند، اولاً جهانی شدن، تولید به شیوه سنتی را رد می کند و با فعالیتهای بخش خدماتی جایگزین می شود که قراردادهای فرانشیزی را تشویق می نماید به خصوص در نواحی که پراکندگی جغرافیایی ـ بازارهای مهمی وجود داشته باشد. ثانیاً رشد محبوبیت "خود کارگری" عاملی یاری رساننده برای رشد هر چه سریعتر قراردادهای فرانشیزی است.

 

منبع: برگرفته از کتاب "استراتژی‌های ورود به بازارهای بین‌المللی" تألیف محمدرضا کریمی علویجه و ابوالقاسم ابراهیمی